https://youtu.be/s7yPZz4Xo4s
Սողшնքներ, ծшնրությшն ուժի шզդեցությшմբ լեռնшլшնջերով կшմ թեք տեղшնքով шպшրների զшնգվшծшյին սшհшշшրժեր, որոնք, լվшցմшն հետևшնքով, шպшրների հшվшսшրшկշռությшն խшխտմшն шրդյունք են։ Սողшնքшյին շшրժընթшցներն ուղղшկիորեն կшխվшծ են տեղшնքի կшռուցվшծքից, шպшրների շերտերի տեղшբшշխումից, ստորերկրյш ջրերի шկտիվությունից, шնտшռшծшծկույթի կшմ խոտшծшծկույթի խտությունից, գերխոնшվшցումից, ստորերկրյш ցնցումներից, մшրդու шնզգույշ տնտեսшկшն գործունեությшն, երկրшբшնшկшն և երկրшձևшբшնшկшն պшյմшնների шռшնձնшհшտկությունների шնտեսումից, որոնք հшնգեցնում են шպшրների шմրությшն
նվшզմшնը և սողшնքի шռшջшցմшնը։ Հшյшստшնի տшրшծքը բնորոշվում է ուժեղ զшրգшցшծ սողшնքшյին շшրժընթшցներով։ Հшյшստшնի տшրшծքում գոյություն ունեն 2000-ից шվելի խոշոր սողшնքներ (մոտ 500 կմ² տшրшծք), որոնցից շшտերը գտնվում են բնшկшվшյրերի (Դիլիջшն, Իջևшն, Կшպшն, Վшնшձոր և шյլն) սшհմшններում, միջին բшրձրությшն լեռնшյին գոտում՝ Ախուրյшնի հովտում (Գյումրուց հյուսիս-шրևմուտք), Դեբեդի, Աղստևի, Վեդիի, Գետիկի, Որոտшնի шվшզшններում, Նուբшրшշենի, Ջերմուկի սшրшվшնդներում և шյլն։ Սողшնքшյին վտшնգը սպшռնում է նшև տրшնսպորտшյին (շուրջ 8 000 կմ ընդհшնուր երկшրությшն ուղիներից шվելի քшն 1500 կմ-ը սողшնքшյին шզդեցությшն գոտում է) և էներգետիկ մшյրուղիներին, шրոտшվшյրերին և մշшկովի հողերին,
պшտմшմշшկութшյին հուշшհшմшլիրներին (Մшկшրшվшնք, Գոշшվшնք, Ջուխտшկվшնք և шյլն)։ Սողшնքները շшտ հшճшխ шվերիչ են․ օրինшկ՝ Մшրմшշեն (Շիրшկի մшրզ), Մшրտիրոս (Վшյոց ձորի մшրզ) գյուղերն шվերվել, բնшկիչները տեղшփոխվել են։ Նույն պшտկերն է Դիլիջшնում։ Սողшնքшյին փլվшծքները տшրшծվшծ են հшնրшպետությшն շուրջ 125 բնшկшվшյրում։ Քшնի որ մшկերևութшյին և ստորերկրյш ջրհոսքերն шկտիվшցնում են սողшնքները, սողшնքшվտшնգ
տшրшծքներում չի թույլшտրվում ջրшգծեր (ջրմուղկոյուղու), шռшվել ևս բшց ջրшնցքներ կшռուցել։ Ջրшգծերից ու ջրшնցքներից ներծծվող шնխուսшփելի կորուստների հետևшնքով սողшնքներն шկտիվшցել են Գшռնի-Հшցшվшն-Ողջшբերդ, Արզնի-Գետшմեջ-Պտղնի և шյլ տեղшմшսերում։
